Адами ынталандырулар мен оларға негізделген нарық заңдарын жоққа шығарсаңыз да, бәрі бір-бірімен байланысты.
1. Алдымен, кедейлерге көмектесу ниеті (өте дұрыс) және агрессивті түрде мемлекеттің назарын аудару.
2. Келесі, шенеуніктердің кедейшілікті дұрыс түсінбеуі. Егер олардың түсінігі молырақ болса, олар әлеуметтік қолдау түрінде мақсатты көмек көрсетер еді. Бірақ Госпланды қолдаушыларға ауқымды міндет керек: төмен табыс деңгейі мәселесімен күресу.
«Кеңес беру» тәсілі қолданылады - НЕМЕСЕ кірістерді арттыру, НЕМЕСЕ инфляцияны төмендету, бірақ бұл өзара байланысты.
Табысты көтеру қиынырақ (ЖІӨ арқылы табысты көтеруге тырысқан), енді инфляцияның кезегі келді.
3. Бюрократ қоғам талабын бүркеніп, үйреншікті жолмен жүреді – инфляцияға тыйым салады. Бұл ең төменгі маржа белгілеу арқылы бағаларды әкімшілік реттеу деп аталады.
Бұл нарықта не болып жатыр:
Нақты қажеттілікпен байланысты емес асыра көрсетілген сұраныс. Мысалы, қыста үйде майкамен серуендеу, су беретін шүмекті жаппау, жарықты өшірмеу, дүрлікпе кезінде мөшектеп сатып алу.
Сапасыз ұсыныс. Инвестиция – ол да нарық. Адал кәсіпкерлер қатысудан бас тартады, өйткені одан да тиімді салалар бар. Мұндай маржаға қандай да бір себептермен келісетін алақол адамдар да бар.
4. Алақол ептілердің логикасы қарапайым. Баға (шамамен) операциялық шығыннан (күнделікті), күрделі (жаңғырту) шығыннан және пайдадан тұрады. Епті адам бұл белгіленген бағадан өзінің нарықтық пайдасын міндетті түрде алып шығатынын әу бастан біледі.
Бірақ бұл үшін операциялық жүйені қысып, жаңартуды іс жүзінде елемеу керек. Бұл кез келген тексерушіге анық, сондықтан саяси қолдау қажет. Өкіметпен ұласу болады, яғни мәселе шешілмейтін деңгейге жетеді.
5. Сұраныс пен ұсыныс теңгерімсіз. Қашып құтылмайтын апаттар мен тапшылықтар. Арасында тауарлар мен қызметтердің сапасына тұтынушылардың шағымдары, жеткізушілердің төмен бағаға шағымдары бар.
Бәсекелестік пен нарықтық баға белгілеу болғанда, бәрі өздігінен реттелетін еді. Кейде – сот арқылы.
Бірақ бұл жерде барлығымен шенеуніктер айналысады, сондықтан шешімдер ұзаққа созылып кетеді.
6. Қайғылы жағдай орын алады, онымен бірге қатайту шараларын ұлғайтуға қоғамдық сұраныс туындайды. Ептілер қудаланады, актив мемлекет меншігіне өтіп, сала мемлекеттендіріледі.
7. Мәселелер шешілмейді, одан бетер нашарлай түседі, өйткені ынталандырулар біржола жоғалады:
енді менеджерлер – бұрынғы шенеуніктер (есесіне олигархтар емес) ұрлайды
жұмысқа орналасу туыстары мен достарының пайдасына біржола бұрмаланады
салықтар мен бюджетке құю арқылы шығындар барлық қазақстандыққа артылады.
Апаттар мен тапшылықтар жалғасады (кез келген ұлттық компанияны және Арысты еске алыңыз). Сомындар қаттырақ бекітіледі. Тұтынушылардың өздеріне де шағым айтыла бастайды.
Азық-түлік карточкалары, тұрғынға коммуналдық қызметтерді үлесті түрде бөлу және т.б.
Бірте-бірте 30 жыл бұрынғы деңгейге ораламыз.
Тағы да: бағаны бақылауға шақыру мен реттеудегі кулуарлық тәсілдің аяғы қайғылы жағдайға, мемлекеттендіру мен КСРО-ға оралуға ұласады.